Het is misschien wel het grootste taboe van deze tijd: aanstippen dat mensen uit onwetendheid handelen en denken. Sinds Pim Fortuyn zijn we doodsbang geworden om de heilige ‘bezorgde burger’ aan te spreken op zijn of haar onwetendheid. In een ironische twist worden mensen die vertrouwen op rationaliteit arrogant genoemd. Terwijl het juist de onwetenden zijn die je hooghartigheid kunt verwijten.
Zijn bezorgde burgers onwetend? Natuurlijk niet. Zorgen kunnen ongelooflijk realistisch en gerechtvaardigd zijn en dienen absoluut serieus te worden genomen. Je kunt ook best betogen dat dit te lang niet gedaan is.
Populisme
Maar sinds de opkomst van het populisme zijn we wel ongelooflijk bang geworden om te benoemen dat bepaalde zorgen en gedachten rusten op een schrijnend gebrek aan kennis. Het gevoel van de ‘gewone hardwerkende man’ (wie dat dan ook maar mogen zijn) lijkt wel de norm geworden. In plaats van luisteren naar die zorgen en deze rationeel te wegen, nemen we steeds vaker maar klakkeloos aan dat die zorgen ook altijd terecht zijn.
Het Volk heeft immers gesproken en onderbuikgevoelens zijn ook gevoelens.
Meningen
Ergens in de tijd zijn we vergeten om mensen gewoon aan te spreken op hun onwetendheid en tegen te spreken. Ergens in de tijd hebben we aangenomen dat alle meningen net zoveel waard zijn en gehoord mogen, nee: moeten worden. We hebben er zelfs een omroep voor, gefinancierd met uw belastingcenten.
Sorry mensen, maar nee: niet iedere mening doet ertoe. Niet alle meningen zijn evenveel waard. Soms vinden gedachten gewoon een stevige basis in niet snappen hoe dingen in elkaar zitten en werken.
Laat ik wat voorbeelden geven.
Rechtspraak
In de reacties op vonnissen van rechters zit inmiddels een klassiek patroon. De straffen zijn steevast te laag en rechters naïeve softe D66-lui in ivoren torens, die geen moer geven om slachtoffers. Vrijwel altijd wordt het strafbare feit direct gekoppeld aan de strafmaat. Hoe kun je nou in hemelsnaam een verkrachting/mishandeling (vul het zelf maar in) afdoen met een X-straf? Dat is toch geen vergelding??
Die gedachte berust op onwetendheid. Het strafrecht dient meerdere doelen, waarvan vergelding er maar eentje is. Rechters dienen rekening te houden met allerlei aspecten, waaronder resocialisatie, preventie en de persoonlijke omstandigheden van een verdachte. De straf is een mix van die doelen en het is bepaald geen geheim dat de meeste verdachten kampen met stoornissen waarvoor behandeling vereist is.
Een celstraf is niet altijd effectief, sterker: het verhoogt de kans op recidive.
Als je dat allemaal niet weet, dan is boosheid al snel iets wat opkomt. En aangezien populistische politici gevoelig zijn voor boosheid, komen zij steevast met voorstellen voor minimumstraffen, taakstrafverboden en hogere straffen. Zo sluipt onwetendheid vanzelf in beleid.
Pedofilie
Sinds een tweet in 2018 krijg ik al te horen dat ik een pedofiel ben omdat ik stel dat het misbruiken van kinderen je nog geen pedofiel maakt. Je kunt het duizend keer uitleggen, wijzen op gedegen onderzoek en de vele door psychologen en psychiaters geschreven rapporten over kindermisbruikers die wekelijks in rechtszalen te horen zijn, iedere dag is er wel iemand boos omdat ze een screenshot van mijn tweet onder ogen krijgen.
De haat en de boosheid is het gevolg van niet weten en niet willen weten hoe kindermisbruik (helaas) in elkaar zit.
Het gaat hier ook niet om een verschil van mening of inzicht: het is direct te herleiden op onwetendheid. Simpel niet op de hoogte zijn van de vele motieven van kindermisbruik, waar pedofilie maar een kleine bijdrage aan levert. Het is het niet willen horen, niet willen inlezen. Het vieren van de eigen onwetendheid ten koste van de werkelijkheid. Het eigen gevoel en de eigen boosheid als leidraad voor de individuele en naar aard beperkte realiteit.
Let er maar eens op. Op mensen die onredelijk boos zijn, meteen beginnen met schelden of dreigen: niet zelden rust het op een schrijnend gebrek aan kennis.
Klimaatverandering
Je kunt er de klok op gelijk zetten: als het in Nederland begint te vriezen komen de onwetenden uit alle hoeken en gaten iedereen vertellen dat de opwarming van de aarde een hoax is. Het is toch koud? Nou, dan! Waar blijven die klimaatgekkies nou met hun opwarming?
Je kunt duizend keer uitleggen dat klimaat niet hetzelfde is als weer en je voor klimaatverandering moet kijken naar trends en langjarige gemiddelden, maar het zijn paarlen voor de zwijnen. Wat onwetenden op dat moment ervaren is de werkelijkheid. Wat de wetenschap ook zegt. Hoeveel rapporten er ook liggen waar knappe koppen het over eens zijn.
Links
Er zijn tegenwoordig nogal wat mensen die een enorme hekel hebben aan links. Linkse regeringen hebben namelijk Nederland kapotgemaakt, links is altijd gewelddadig en Adolf Hitler was een socialist. Was hij niet de leider van de Nationaalsocialistische Duitse Arbeiderspartij? Nou dan!
Tuurlijk jongens. De Democratische Volksrepubliek Korea is een democratie. Melk wordt gemaakt in een melkfabriek en in tijgerbrood worden tijgers verwerkt.
Zoals het natuurlijk ook een gegeven is dat de linkse partijen al die jaren de macht hadden in de regeringen. U kent ze wel, de kabinetten sinds 2002 met de bekende socialistische leiders Balkenende en Rutte.
Arrogant
Het is anno 2024 bloedlink om te zeggen dat mensen soms simpel niet de kennis hebben om complexe zaken te doorgronden. Je bent al snel onderdeel van de arrogante, witte wijn sippende grachtengordel-elite die neerkijkt op ‘de gewone man’.
Terwijl het mij werkelijk geen ene sodemieter interesseert hoe ‘gewoon’ of hoe ‘hardwerkend’ je bent. Als je bij herhaling aantoont geen jota te hebben begrepen van een onderwerp, dan rust je mening op onwetendheid. Zo simpel is het. Wie je ook bent.
Die onwetendheid zit ook bepaald niet vast in status of vakgebied. Een hoogleraar met drie verschillende studies op zijn cv kan hartstikke onwetend zijn over een bepaald onderwerp. Terwijl iemand die niet gestudeerd heeft veel meer kan weten over een bepaald onderwerp.
Onwetendheid is onwetendheid en soms gewoon domheid.
Maar dat mag je tegenwoordig niet zeggen. Je mag complete bevolkingsgroepen minderwaardig noemen, pleiten voor massadeportaties, asielzoekers neerzetten als hormonaal gedreven verkrachters en linkse mensen als een gevaar voor de samenleving, maar iemand dom noemen is zo’n beetje de ergste belediging geworden.
Vox-pop
We hebben onszelf inmiddels bakken vol zand in de ogen gestrooid door werkelijk iedereen en zijn moeder serieus te nemen. De ultieme vox-pop. Ga de straat op met een camera en een microfoon, schiet een paar voorbijgangers aan, laat ze leeglopen en voilà: de stem van het Volk.
Nou, laat ik het hier dan maar eens onomwonden zeggen. Het boeit mij werkelijk geen ene reet wat Kees, Henk, Fatima of Ingrid er op een zaterdagmorgen op de Albert Cuyp verbaal allemaal uitpoepen als ze niet weten waar ze over praten.
Het is soms vermakelijke borrelpraat op zijn best, gevaarlijke nonsens op zijn slechts.
Elitair
Is dat elitair? Dan maar elitair. Persoonlijk ben ik wel een beetje klaar met de terreur van de onwetendheid. Met al die mensen die menen iets te weten van een onderwerp op basis van wat tante Sjaan op Facebook er ooit over heeft gezegd. Met die idioten op X die trots rondtoeteren dat ze uitgaan van het ‘gezonde verstand’, al dan niet van agrarische herkomst.
Gezond verstand is niet zelden dat wat je zelf met je beperkte kennis mentaal in elkaar hebt geknutseld. Je ziet de horizon, dus de Aarde is plat. Het vriest, dus de opwarming van onze planeet is onzin. Een asielzoeker wordt veroordeeld voor diefstal, dus alle asielzoekers zijn dieven.
Verlichting
Tijdens de Verlichting leerde de mensheid om het rationale een grote rol te laten spelen. Om te ontdekken en onderzoeken hoe dingen in elkaar zitten en werken. Om te luisteren naar mensen die ergens flink voor gestudeerd hebben en die met valide argumenten uit kunnen leggen waarom dingen gaan zoals ze gaan.
Een waardering van onderbouwde logica.
We hebben geleerd om een verduistering van de zon niet langer te zien als een teken van God, we weten door observatie en berekeningen dat onze planeet niet het middelpunt van het heelal is, hoe we met antibiotica en vaccins levens redden en dat je niet meteen een gat in een schedel hoeft te boren om een bloeding te kunnen stoppen.
We leven langer, gezonder en in grotere welvaart door wetenschappers die met ongehoord veel kennis en passie voor ons hebben ontdekt hoe de wereld in elkaar zit.
Belangrijk
Sterker nog: we zijn als mens zo ver gekomen door kennis te omarmen dat we inmiddels nauwelijks meer een idee hebben hoe belangrijk kennis is. In ons ongekende welzijn (in verhouding tot lang vervlogen tijden) zijn we dankbaarheid, rationaliteit en bescheidenheid verloren.
Wetenschap? Ook maar een mening! Nepnieuws? Wie bepaalt dat? Waarheid? De waarheid bestaat niet!
De bijtende ironie wil dat de mensen die argumenten, logica en wetenschap omarmen helemaal niet de mensen zijn die arrogant zijn. Zij weten als geen ander dat ze niet alles weten en luisteren naar de mensen die met valide argumenten en collectieve kennis weten te overtuigen.
Het zijn de bezorgde burgers zonder kennis die het in al hun arrogantie denken beter te weten.
Gevaar
Ik heb het hier al vaker gezegd: onwetendheid is een gevaar voor een democratische samenleving. Omdat mensen namelijk handelen naar hoe ze denken. Omdat als alles waar kan zijn, niets meer waar is.
Als je echt denkt dat een journalist pleit voor kindermisbruik, dan is je boosheid gerechtvaardigd en geweld (voor sommige mensen) een legale optie. Als je echt meent dat wetenschappers corrupt zijn en ons tegen betaling voor de gek houden, dan is bedreigen en intimideren een legitiem middel geworden.
Als je echt denkt dat asielzoekers allemaal bloeddorstige criminelen zijn (zijn ze niet), dan ben je al een stap dichter bij een oproep tot massadeportaties. Als je denkt dat veel tbs’ers ontsnappen en weer de fout in gaan (is niet zo), klinkt afschaffen van de tbs als een goede keuze.
En als je echt denkt dat een verkiezingsoverwinning gestolen is of een regering verantwoordelijk voor massamoord, maak je jezelf ook wijs dat een bestorming van het huis van de democratie een noodzaak is.
In een wereld waarin nepnieuws steeds prominenter in beeld is en AI de komende tijd een daverende impact gaat hebben, is en moet kennis een reddingsboei zijn. Maar dan moeten mensen daar wel voor open staan.
Ik hou mijn hart vast.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.