De politiek ligt onder vuur door de coronacrisis. Het beleid zou niet deugen, vaccinaties komen te laat, regels zijn te streng of juist weer te soepel. De kritiek vanuit de comfortabele schommelstoel is niet van de lucht. Het is uiteraard noodzakelijk om politici kritisch te volgen, maar wellicht is het ook aardig om eens naar onszelf te kijken.
De politiek kan nog zoveel regels en wetten opstellen, maar als dik 17 miljoen Nederlanders hun eigen goddelijke gang gaan, dan heb je er helemaal niets aan. Wat dat betreft wordt de invloed van de politiek op de maatschappij behoorlijk overschat. Het is natuurlijk een enorm cliché, maar een samenleving staat of valt met het gedrag van de individuele schakels.
Wij zijn de maatschappij.
Clusters
Daar moest ik aan denken toen ik recent las dat er maar liefst zeventien grote clusters van coronabesmettingen zijn ontstaan na de massaal gevierde Koningsdag in Amsterdam. Letterlijk meer dan duizend extra besmettingen. Met dus weer extra druk in de zorg of langdurige klachten en uitval door Long Covid.
Je kunt nog zoveel kritiek hebben op beleid, maar als tienduizenden mensen op Koningsdag besluiten om massaal feest te vieren in een stad, dan is er geen gezagsdrager of politicus die daar verder wat aan kan doen. Als de massa over een kritiek punt komt, dan is er simpel geen gezag meer mogelijk, zo leren ook de recente massale feesten van voetbalsupporters.
Werkelijkheid
Nederland zit sinds 11 maart 2020 in een pandemie en de harde werkelijkheid moet ook maar eens een keer gezegd worden: een deel van het leed wordt veroorzaakt door onszelf.
Door bazen en baasjes die personeel ondanks het evidente risico iedere dag gewoon naar kantoor laten komen terwijl thuiswerken best een optie is bijvoorbeeld.
Maar ook door mensen die nog steeds menen dat een mondkapje best bungelend op de kin gedragen kan worden (of gewoon helemaal niet). Door egoïstische hedonisten die in hun onschendbaarheidswaan op alle mogelijke manieren feest blijven vieren en door burgers die een terrasje pakken beschouwen als een eerste levensbehoefte waar Amnesty International zich eens mondiaal hard voor zou moeten maken.
Thuiswerk
Dit zijn ook beslist geen losse observaties. Begin dit jaar bleek uit een enquête van vakbond CNV bijvoorbeeld dat ruim veertig procent van de ondervraagde leden aangaf nog steeds regelmatig naar het werk te gaan, terwijl dat specifieke werk prima thuis kan worden gedaan.
Nederland telt volgens cijfers uit 2018 ongeveer 15.000 al dan niet bedompte kantoorgebouwen. Als veertig procent daarvan bezet is terwijl dat niet hoeft, hebben we het toch over akelig veel mensen en best veel kansen op een besmetting. Iedere dag opnieuw.
Egoïsme
De voorbeelden van de gevolgen van dom en egoïstisch gedrag zijn legio. Van de leden van de Mobiele Eenheid die besmet raakten door schreeuwende en rellende corona-ontkenners op het Museumplein tot uitbraken met tientallen besmettingen na onverantwoorde feesten in kroegen.
Van parken die moeten worden ontruimd omdat de massa zelf wel eventjes zal bepalen waar ze met zijn allen samen komen tot noodgedwongen door de overheid afgesloten wegen en parkeerterreinen bij overvolle stranden.
Denk vooral ook even terug aan de bomvolle winkelstraten tijdens Black Friday. Ondanks dat de horeca was gesloten, benaderden de pintransacties van de meest recente zwarte vrijdag het niveau van het corona-loze jaar daarvoor. Burgemeesters moesten winkelcentra letterlijk vroegtijdig sluiten om de koopzieke massa te bewegen huiswaarts te keren.
Gedrag
Gedragsonderzoek van het RIVM laat ook zien dat we er vaak een potje van maken. Eind vorig jaar bleek dat een op de vijf Nederlanders na een positieve test niet eens in quarantaine gaat. De helft van alle burgers wast zijn handen niet grondig en een derde houdt zich niet goed aan de anderhalve meter.
Ons onvermogen om trouw de regels te volgen (zelfs in een gezondheidscrisis) komt overal terug. Toen grote steden vorig jaar klachten kregen over te drukke straten, werd her en der eenrichtingsverkeer ingevoerd. Met grote matrixborden en pijlen werd aangegeven hoe de veilige looprichting zou verlopen. Ook in benzinestations en andere winkels werd deze strategie toegepast. Het resultaat? Her en der wandelden mensen trouw over de gewenste paadjes, maar veel mensen negeerden de regels met overgave.
Klinisch epidemioloog Frits Rosendaal van het Leidse ziekenhuis LUMC) zei er in het Parool eind vorig jaar het volgende over:
Ik zie geen maatschappij die heel erg goed zijn best doet
Misgeboorte
Maar het gaat nog verder dan onverantwoord gedrag van burgers. De coronacrisis liet ook de geboorte zien van allerlei bewegingen en initiatieven die je toch moeilijk anders kunt omschrijven dan narcistisch, egoïstisch en volkomen losgezongen van de realiteit.
Wat te denken van de idiote oproep van allerlei B-artiesten en zelfbenoemde influencers om niet meer mee te doen aan de coronamaatregelen? De talloze al dan niet door religie geïndoctrineerde antivax-groepjes die ineens een serieus podium krijgen? De hernieuwde populariteit van mentaal uitgedaagde complotdenkers, die doorgaans vanuit hun armetierige zolderkamertjes, met donaties en al, op het schild van de waanzin werden gehesen door angstige burgers die op zoek waren naar een concrete vijand om te bestrijden?
En dan heb ik het nog niet eens over de tot op het bot verwende yogamoeders die in al hun ‘spiritualiteit’ schoolbesturen belagen met hun eigen bij elkaar gezochte stuitend simplistische Facebookvisie op het coronavirus. Zelden hebben we zo pijnlijk kunnen aanschouwen hoe een moederhart volstrekt in de verkeerde maat kan kloppen.
Viruswaarheid
En laten we in deze opsomming vooral een groep als Viruswaarheid niet vergeten. Een bonte verzameling volstrekte leken, aangevoerd door een zichzelf Messias wanende zalvende en kwaadaardige dansleraar. De actiegroep krijgt het tot op de dag van vandaag voor elkaar om in een lange reeks kansloze rechtszaken nota bene de maatregelen en de wetgeving aan te vechten die ons nu juist bewezen uit de pandemie helpen.
Alsof je een belangenorganisatie van pyromanen aanschouwt die met het vuur in de ogen als een bezetene probeert het doven van branden te voorkomen door de brandweer aan te klagen voor het gebruik van bluswater, ladders en schuim.
Non-valeurs
Het is dan ook met recht een bizarre conclusie te noemen: als rechters in Nederland niet zo rationeel en weldenkend waren geweest en in een collectieve vlaag van verstandsverbijstering mee waren gegaan in de volstrekte waanzin van deze malicieuze en rancuneuze non-valeurs, dan hadden we geen 1,5 metersamenleving gehad, geen mondkapjes in kleine ruimtes en in het verlengde van hun – de samenleving ondermijnende – sprookjesgedachten uiteindelijk zelfs geen vaccinaties.
We zouden het Brazilië of India van West-Europa zijn geweest. Knuffelend de dood in.
Natuurlijk kent iedere samenleving idioten die niet geremd door verstand of geweten als halve psychopaten de publieke opinie weten te bespelen. Iedere maatschappij is altijd wel voor een deel Maurice de Hond. Maar dat een intrinsiek ontwrichtende en onbeperkt narcistische groep als Viruswaarheid vorig jaar ruim 300.000 euro aan donaties binnen hengelde, geeft te denken over het verstand en de denkkracht van akelig veel mensen.
Zwakte
De conclusie van ons eigen aandeel in de coronacrisis is wat mij betreft een sombere. Het valt namelijk niet te ontkennen dat voor de zoveelste keer een grote zwakte van de mens zichtbaar is geworden. Wij zijn ondanks onze veronderstelde hoge intelligentie (in relatie tot andere dieren) slecht in staat om de lange termijngevolgen van ons gedrag te overzien en er ook adequaat naar te handelen.
We gaan nu eenmaal akelig vaak voor de directe beloning. De instant bevrediging van gezelligheid of consumentisme. We willen nu feest vieren of shoppen, de kans op een ernstige besmetting is kennelijk van latere zorg.
Zoals een verstokte roker rationeel best weet dat hij of zij uiteindelijk zal sterven aan kanker of hart- en vaatziekten, maar toch doorrookt. Een alcoholist doorzuipt terwijl zijn lever al voelbaar tegensputtert en een gokker zijn laatste geleende geld toch weer naar het casino brengt.
Beperken
Zo is het voor een deel van de mensen ook met de maatregelen in de coronacrisis. Als je niet ziek bent geworden en er is niemand in de directe omgeving aan overleden, dan zal het immers toch zo’n vaart niet lopen? En als je het wel hebt gehad en je bent er niet doodziek van geworden, dan is die individuele ervaring kennelijk leidend en allesbepalend voor het beoordelingskader dat je vervolgens op de rest van de samenleving legt.
‘Ik heb er geen last van, dus waarom zou ik er last van hebben? Waarom moet het mij beperken?’
Helaas is het niet eenieder gegeven om rekening te houden met gevolgen die je niet meteen persoonlijk raken, maar anderen mogelijk des te harder.
Verlengen
Natuurlijk moeten we met zijn allen kritisch blijven op het beleid van de overheid. Als er zaken niet goed gaan, dan moet dat benoemd worden. Maar het zou ook wel eens verfrissend zijn als we in ieder geval erkennen dat velen van ons bewust of onbewust erg hun best hebben gedaan om de pandemie te verlengen in plaats van tot stoppen te brengen.
Het is op zijn minst gesteld hypocriet om de brandweer de schuld te geven omdat ze niet goed genoeg blussen, terwijl je zelf ondertussen willens en wetens een lading benzine op je huis gooit.
Tijdens een persconferentie eind september zei coronaminister Hugo de Jonge het volgende:
‘Uiteindelijk is er echt maar één ding dat telt, dat is gedrag. Want als het gedrag van Nederlanders altijd volmaakt zou zijn, hoef je helemaal geen maatregelen te treffen’.
Het is natuurlijk lichtjes gechargeerd, maar in de kern wel waar.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.