We leven in een democratisch land en iedereen mag hier gelukkig zijn zegje doen. Maar is het teveel gevraagd om een einde te maken aan de pandemie van de domheid rond de coronacrisis? Aan dat schier oneindige rondpompen van flagrante nonsens? Deelname aan het debat is ieders recht, maar sommige mensen vergeten de plicht om je te informeren.
Het is mij al sinds het begin van de pandemie een doorn in het oog. Het debat in Nederland rond alles wat met de coronacrisis te maken heeft, is bij tijd en wijle zo troebel door ongeremde en schaamteloze domheid dat er soms geen doorkomen aan is. Een muur van welbewust onbegrip en onwetendheid lijkt het debat meer dan eens puberaal te kapen. Onder elke tweet van een deskundige rolt een lange reeks van onzinnige commentaren die je zelfs met de meest genuanceerde en empathische blik niet anders dan als dom dient te typeren. Op het kwaadaardige af zelfs.
Of het nu gaat om nut en noodzaak van een lockdown, het wel of niet dragen van een mondkapje, de bizarre stelling ‘het is maar dor hout’, het gebruik van niet-goedgekeurde medicijnen, de effectiviteit van testen of de werking van vaccins. In een nanoseconde duiken er voortdurend lieden op die na twee minuten Googlen via sociale media schaamteloos de meest bizarre nonsens verkondigen. Gretig van een hartje voorzien door anderen.
De voorbeelden zijn zo talrijk dat je er wel een boek mee kunt vullen.
Mondkapjes
Denk alleen al aan de mensen die beweren dat mondkapjes gevaarlijk, zelfs dodelijk kunnen zijn. Een veelgehoorde hoax onder verwende moederharten en moederlijke vrijheidsstrijders. Dat mondkapjes letterlijk ontworpen zijn om door te kunnen ademen en onder meer tandartsen, ziekenhuispersoneel en bouwvakkers die bescherming al sinds jaar en dag veilig gebruiken, lijkt maar niet tot de schreeuwers door te dringen. Net zoals het wetenschappelijke gegeven dat mondkapjes wel degelijk een bijdrage leveren aan minder besmettingen.
Vaccins
En wat te denken van de groep die meent dat vaccins experimenteel zijn, dodelijk en niet getest op mensen? Ook domme stellingen. Dom omdat gewoon te achterhalen is dat alle coronavaccins uitgebreid getest zijn, tienduizenden proefpersonen hebben letterlijk meegewerkt aan testprogramma’s.
De door de officiële instanties zoals de EMA goedgekeurde coronavaccins hebben voor toelating alle onderzoeksfasen doorlopen. Er is geen sprake van een ontwikkeling die te kort door de bocht is geweest, er werden voor deze nijpende en urgente coronacrisis door wetenschappers en farmaceuten in eendrachtige samenwerking en met de inzet van extra personeel een boel stappen tegelijk gezet.
Vergelijk het met het team achter coureur Max Verstappen. Als wij onze auto in de puinpoeier rijden, dan kan het zo maar een paar weken duren voordat die door de lokale sleutelboer gerepareerd is. Het team van Red Bull geeft de bolide in een paar uur sleutelen weer vleugels. Niemand die zich op sociale media afvraagt of die Formule 1-auto nog wel veilig is om in te rijden.
De vaccinontwikkelaars hebben tegenover de toezichthouders bewezen dat de vaccins veilig zijn om te gebruiken. De vaccins zitten dus niet in de testfase. Op zich is dat ook niet zo heel gek als je bedenkt dat wetenschappers eind jaren tachtig al experimenteerden met de nu gebruikte mrna-techiek, toen in een poging om genetische ziektes te stoppen. Dat bleek nog best lastig, maar het bestrijden van een coronavirus is met die techniek een stuk effectiever gebleken. Inmiddels heeft bijna 40% van de wereldbevolking een eerste vaccinatie gehad.
Bescherming
Er lijkt tegenwoordig geen einde te komen aan de stroom misinformatie. Recent zien we bijvoorbeeld weer mensen opduiken die durven beweren dat vaccins ons helemaal niet beschermen en besmettingen ook niet kunnen voorkomen. Ze hebben immers zelf gezien dat mensen die gevaccineerd zijn alsnog besmet kunnen worden. De vaccins zijn dus niet nodig.
Die mensen hebben dan echter alleen toevallig net niet de toch heldere uitleg bij dit fenomeen gelezen. De uitleg namelijk waarin duidelijk staat dat vaccins niet 100% beschermen (zoals de anticonceptiepil en het condoom dat ook niet doen), maar er wel voor zorgen dat besmette mensen niet meer zo ziek worden, doorgaans niet meer worden opgenomen in het ziekenhuis en ook niet meer sterven. Komt bij dat uit onderzoek blijkt dat vaccins wel degelijk ook een rol spelen bij het voorkomen van een besmetting.
Het is mij persoonlijk onduidelijk waarom mensen nog steeds menen dat vaccins niet werken. We hebben immers een rijk verleden als het gaat om inenten. De cijfers spreken boekdelen. De sterfte aan een ziekte viel steeds weg na introductie van een vaccin: difterie in 1953, tetanus en kinkhoest in 1954, polio in 1957, rode hond en bof in 1987. Meer vaccin, minder sterfte. De mensen die recenter nog wel stierven aan mazelen of polio bleken het vaccin te hebben geweigerd.
Causaliteit
Wat vaak opvalt bij coronacritici is het onvermogen om causaliteit te zien. Zelfs als ze er bijkans over struikelen. Zo beweerde deze week iemand dat maatregelen tegen corona overbodig zijn omdat nu blijkt dat de ziekenhuisopnamecijfers heel erg snel dalen. Wat de criticus betreft dienen maatregelen nu alleen nog maar ‘als chantage om het vaccin te verplichten’.
Als het simpele gegeven dat die opnames wel eens zouden kunnen dalen door de maatregelen en de vaccins al niet omarmd kan worden, dan is het debat bij voorbaat gedoemd te mislukken. Het is namelijk feitelijk hetzelfde als zeggen dat autogordels niet meer nodig zijn omdat uit onderzoek is gebleken dat die gordels een hoop fysiek letsel voorkomen.
Een simpele zoektocht online naar de term preventieparadox zou hier al helpen.
Somber
Als we later objectief terugkijken op de coronacrisis, dan zien we een somber beeld opduiken over de rol van sommige mensen en groeperingen in Nederland. Mensen die met het schuim op de mond op het Malieveld in alle vrijheid roeptoeteren dat we in een dictatuur leven. Onvolwassen asocialen die in een bos knielend en onbeschaamd een binnenlandse terrorist die virologen wilde doden als held neerzetten. Onverlaten die schreeuwen om een tribunaal voor journalisten, politici en wetenschappers. Een politieke partij die een paar zetels wilde winnen door midden in de pandemie de belofte te doen om de samenleving onverwijld los te gooien. Een om donaties bedelende rancuneuze organisatie die rechtszaak na rechtszaak aanspant om een einde te maken aan maatregelen die letterlijk levens weten te redden. Of gestoorde complotdenkers die een viroloog geheel ten onrechte koppelen aan kindermoord.
Opdracht
Voor de mensen die menen dat we niet kampen met een pandemie van de domheid, heb ik wel een vraag. Een opdracht eigenlijk. Leg eens gemotiveerd uit hoe het kan dat de mensen die ons uit deze pandemie trekken, de wetenschappers, in meerdere landen worden bedreigd en zelfs beveiligd moeten worden. Hoe je verder ook denkt over door de politiek genomen maatregelen die een grote impact hebben op de samenleving, op welk moment precies kom je tot de overtuiging dat je een wetenschapper die bewezen zijn of haar stinkende best doet om uit de ellende te geraken, moet bedreigen?
Een moderne samenleving komt niet verder zonder kritische beschouwingen en we hebben dwarsliggers nodig om de status quo te doorbreken. Maar dat is wat anders dan de voortdurende stroom aan aantoonbare onzin die door vrijwel ieder debat sluipt. We lijken te zijn vergeten dat een ieder weliswaar een mening mag hebben, maar dat niet iedere mening evenveel waard is. Door jaren van (ook door de journalistiek heilig verklaarde vox-popjes) lijkt het soms wel of de mening van een gesjeesde dansleraar gelijk staat aan de deskundigheid van een echte wetenschapper.
Alsof een eigenaar van een dieselauto een ervaren automonteur woedend toeblaft dat hij toch echt nieuwe bougies nodig heeft.
Laaggeletterd
Natuurlijk kun je over deze dynamiek de schouders ophalen. Je kunt beweren dat mensen het recht hebben op hun eigen werkelijkheid of realiteit. Feit is echter wel dat in Nederland ongeveer 1,5 miljoen mensen wonen die niet goed in staat zijn om (begrijpend) te lezen, de groep analfabeten en laaggeletterden.
Dit zijn de mensen die niet automatisch het vermogen hebben om wetenschappelijke studies te lezen, laat staan te begrijpen. Van lange onderbouwde lappen tekst in kranten en tijdschriften worden ze ook al niet vrolijk. Deze groep zal sneller geneigd zijn informatie tot zich te nemen via sociale media zoals Facebook, YouTube of Twitter of van populistische roeptoeters die in zelf in elkaar geknutselde filmpjes de meest groteske nonsens beweren. Het is deze groep die geconfronteerd wordt met een barrage aan ondoordachte, onlogische en ronduit onware stellingen, maar niet altijd in staat is om daar weerstand aan te bieden.
Kennis
Het is tegenwoordig bijna vloeken in de kerk als je meent dat je voor betrouwbare kennis bij mensen moet zijn die ergens bewezen verstand van hebben. Die ergens voor door hebben geleerd en jaren ervaring hebben met onderzoek. Het lijkt soms wel alsof er een soort rare en ongewenste democratisering van kennis is ontstaan. De deskundige is niet langer de persoon waar je je informatie vandaan haalt, kennis kun je kennelijk ook bij de buurman halen die met zijn internetverbinding heeft ontdekt dat de wereld toch echt plat is.
Hebben deskundigen dan altijd gelijk? Natuurlijk niet. Ook zij maken fouten en moeten soms gebruik maken van voortschrijdend inzicht. Ook zij worden soms op de vingers getikt door collega’s, waardoor weer nieuwe inzichten ontstaan. Dat is zelfs de kern van wetenschap. Maar als een tandarts bij een wortelkanaalbehandeling een kanaaltje over het hoofd ziet, ga je dan de volgende keer naar de plaatselijke visboer om je kies te behandelen?
Het verwijt dom te zijn roept altijd veel reacties op. En dat is meer dan logisch. Niemand wil dom genoemd worden en de persoon die een ander dom noemt, krijgt al snel het verwijt zichzelf verheven te voelen boven de rest. Hoewel dat in sommige gevallen ongetwijfeld waar is, leidt het ook af van een ongemakkelijke waarheid.
Het is niet dom om iets niet te weten, wel om willens en wetens niet te willen weten en je onwetendheid bij herhaling van de daken te schreeuwen om de bestrijding van een pandemie kwaadaardig te saboteren.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast per bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.