Heel soms krijg ik de vraag waarom ik schrijf over complotdenkers. Geef je ze niet louter de aandacht waar ze naar op zoek zijn? En groeit niet alles wat je aandacht geeft? Ik denk zelf van niet. Niet in dit specifieke geval. Ik schrijf over complotdenkers om diverse redenen en zal eens uitleggen waarom ik doe wat ik doe. Dat is deels uit journalistieke overwegingen en deels uit persoonlijke motieven.
De kritiek op schrijven over complotdenkers komt vaak uit een hoek waarin mensen nog steeds menen dat we te maken hebben met zolderkamerridders die eenzaam en alleen hun frustratie online botvieren. Dat stadium zijn we echter lang geleden al gepasseerd. Complotdenken oefent mondiaal een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op mensen en het wereldje is steeds beter georganiseerd.
Ze creëren online zelf hun bubbel en hun aandacht.
Voedingsbodem
De voedingsbodem voor duistere complotten is groot in een gepolariseerde samenleving en het kwaadaardige wereldje heeft al heel erg lang de onlinewereld verlaten.
Kijk maar eens hoe een gewapende man wild om zich heen begon te schieten door pizzagate, hoe een vrouw met een auto vol messen op zoek was naar een kandidaat van de Democraten of hoe Amerikanen het Capitool bestormden omdat ze dachten dat ze bestolen werden van een verkiezingsoverwinning.
Kijk ook naar de zaak Bodegraven in Nederland, waar onschuldige burgers en een begraafplaats letterlijk beveiligd moesten worden tegen schuimbekkende lasteraars.
Of naar de familie Vaatstra die jarenlang op weerzinwekkende wijze is belaagd door Wim Dankbaar en Hans Mauritz. Zelfs het verlies van zijn gehele vermogen, zijn huwelijk en zijn vrijheid heeft Dankbaar nooit doen laten stoppen. Nabestaanden van een gruwelijke moord en verkrachting lastigvallen, het moet wel het laagste van het laagste zijn.
Kruitvat
In een wereld vol polarisatie is complotdenken soms niet alleen een verdienmodel voor de gewetenlozen, maar ook een lont in een kruitvat. Tijdens de coronapandemie hebben we al kunnen zien hoe massale rellen ontstonden, mede door een aanhoudende tsunami van de meest waanzinnige complotten over duistere agenda’s van ‘de elite’.
In Engeland ontstonden onlangs massale rellen, mede door brisante leugens over moslims die door ‘de Staat’ bewust in hordes binnen zouden worden gelaten.
Zelfs in ons parlement zetelen tegenwoordig politieke partijen die er niet voor terugdeinzen om complotten te verspreiden, tot zelfs het complot over machtige Joden aan toe. Een kwaadaardig verhaal dat – zoals we allemaal weten – mede kon leiden tot de genocide op zes miljoen Joden.
Internet
Complotdenken is er altijd geweest, maar de megafoon-werking van het internet heeft het er bepaald niet beter op gemaakt. Integendeel zelfs. Waar voorheen de dorpsgek meewarig werd aangekeken op straat en in de kroeg (‘doe Wim nog een jenevertje, jongens, dan is ie weer ff rustig’), heeft diezelfde dorpsgek nu via Facebook, YouTube en TikTok in no time een eigen fanclub met gelijkstemde jaknikkers en zelfs ‘soldaten’.
Omdat iedereen tegenwoordig een in potentie groot podium heeft is de onlinewereld steeds meer een circus geworden. Een circus waar kwaadaardige clowns soms de overhand hebben.
Maar goed.
Definitie
Voor we verder gaan eerst maar even mijn definitie van complotdenken. Want het is niet zo dat complotten niet bestaan. Soms spannen overheden of bedrijven wel degelijk samen om onwelgevallige informatie onder de pet te houden. Denk aan de inval in Irak bijvoorbeeld.
Voor mijn definitie van complotdenken gebruik ik de simpele constatering dat het hier moet gaan over zaken waar bij herhaling geen enkel bewijs voor is gevonden en die met hele en halve leugens in stand worden gehouden. Het gaat om pure lasterverhalen die ondanks ontkracht te zijn zo vaak worden herhaald dat argeloze burgers denken: ‘waar rook is, is vuur’.
Werkelijkheid
Dan mijn redenen om er over te schrijven. Ten eerste ben ik journalist geworden om verhalen te vertellen die zo goed mogelijk de werkelijkheid weergeven. Dat is wat de journalistiek doet. Het zit in mijn bloed om te proberen verhalen feitelijk weer te geven. Feiten waar mensen vervolgens een afgewogen mening over kunnen vormen.
Hoewel er best veel kritiek is op journalisten (waarbij ook hier weer talloze complotten opduiken) is dat wat verreweg de meeste journalisten nog steeds onafgebroken en met passie doen.
Ten tweede zie ik het gevaar van complotdenken. Niet alleen voor de samenhang in een samenleving, maar ook voor individuele burgers die door een lawine aan leugens diep worden geraakt.
Persoonlijk
En daar komen we bij mijn persoonlijke motivatie.
Ik weet een beetje hoe het is om van zaken te worden beschuldigd die apert onzin zijn. Het verhaal is bekend. Na mijn reactie in 2018 in een online discussie dat kinderen ‘neuken’ je nog geen pedo maakt (een feit) blijven onverlaten tot op de dag van vandaag rondpompen dat ik dan zelf wel pedofiel zou zijn.
Het is een laffe en goedkope manier om de boodschapper aan te vallen. Toen ik schreef over een PGB-fraudeur, schreef ze op haar eigen website dat ik meisjes had misbruikt. Volstrekte kolder, maar het is een manier om anderen de mond te snoeren. Althans, om dat te proberen.
Hoewel ik altijd volwassen partners heb gehad, op geen enkele manier op kinderen val en zelf drie kinderen heb, blijft dat beeld maar overeind bij ongeinformeerde roeptoeters die weigeren om zich in te lezen. En dat levert tot op de dag van vandaag bedreigingen op en de noodzaak om een persoonlijke alarmknop te dragen.
Hoewel ik er beslist niet wakker van lig, weet ik dus wel hoe het voelt om je te moeten verdedigen tegen een beeld dat niet klopt en waar je ook geen weerwoord op hebt.
Hoe bewijs je immers dat je iets niet bent of iets niet hebt gedaan?
Slachtoffers
Het gaat echter niet over mij. Ik heb in rechtszalen in Nederland inmiddels vaak genoeg gehoord en gezien wat het met iemand doet om valselijk beschuldigd te worden. Het meisje bijvoorbeeld dat in tranen samen met haar vader aan de rechtbank vertelde dat haar leven vol nachtmerries zit omdat complotdenker Huig Plug haar vader in het openbaar volkomen ten onrechte neerzette als satanische kindermoordenaar en zij zelf als slachtoffer.
De mensen die 24/7 beveiliging nodig hadden en niet eens meer alleen een boodschapje konden halen, omdat onverlaten het verhaal rondtoeterden dat ze dader zijn van satanisch kindermisbruik.
De man die het graf van zijn aan kanker gestorven vrouw niet meer kon bezoeken omdat volidioten – gek gemaakt door wilde verhalen – hem dagelijks op stonden te wachten. En de vrouw die niet kon rouwen na de dood van haar dochter omdat een andere vrouw er een heel complot in zag. Een complot waarvoor ze zelfs de crematie wilde dwarsbomen.
Nijd
Los van deze elementen zit er ook een persoonlijke nijd van mij achter. Ik kan er slecht tegen als mensen hun podium misbruiken om anderen ongeremd zwart te maken met volstrekte flauwekul. Aperte onzin waar je je niet tegen kunt verdedigen.
Mijn stekels gaan uit bij het aanschouwen van de blinde ‘strijd’ van narcistisch aangelegde individuen die de spotlights niet kunnen missen en geen moer geven om de vrijheid van anderen. En dan vaak ook nog in een nauwelijks opgewarmd smakeloos sausje van ‘bescherming van kinderen’ of ‘de waarheid’.
Rancune
De echte waarheid is dat dit soort lieden geen enkele interesse hebben in de werkelijkheid. Ze vermengen geruchten, roddels, hele en halve leugens tot een ‘kloppend’ verhaal, met als doel om er zelf beter van te worden. Soms financieel, maar vaak uit een ongeremde en ongezonde zucht naar aandacht. Geserveerd met een lauw sausje van ‘onrecht’, op een bedje van rancune en persoonlijke frustratie.
Wat het vaak helemaal compleet maakt is de kwaadaardige schaamlap van ‘kinderbescherming’. De meest walgelijke verdenkingen worden online gekwakt onder het mom van de zogenaamde bescherming van weerloze kinderen.
Leeg
‘Gek’ genoeg zien we de complotdenkers nooit als het daadwerkelijk gaat om slachtoffers van kindermisbruik. Iedere week zijn er openbare zittingen in rechtbanken in Nederland waar het echte leed van echte slachtoffers wordt besproken. De zalen zijn doorgaans leeg. Soms komt een motorclub de slachtoffers een hart onder de riem steken, zij wel.
De in Nederland bekende complotdenkers zijn echter in geen velden of wegen te bekennen. Terwijl zij schuimbekkend filmpjes maken – soms zelfs voor de ingang van een rechtbank, dus ze kennen de weg wel – waarin ze vooral zelf de hoofdrol spelen, spreken de slachtoffers in rechtszalen waar geen enkele steun valt te vinden van de grote kinderbeschermers.
Te druk met zichzelf te profileren, te druk met het vragen om donaties voor hun ‘werk’. Want opvallend genoeg zijn de onvermoeibare strijders allemaal om wat voor reden dan ook niet in staat om zelf de broek op te houden of hebben ze een uitkering van de ‘corrupte’ Staat, waar ze – oh ironie – zo fel tegen strijden.
Schade
Het laatste aspect waar we het over moeten hebben is de schade die complotdenkers aanrichten voor de zaken waar wel wat aan de hand is. Omdat ze zo’n belachelijke karikatuur maken van de meeste woeste verhalen lopen echte slachtoffers het risico niet meer gehoord te worden. Het is immers in zaken die het daglicht niet kunnen verdragen erg eenvoudig geworden om terechte kritiek op onoorbare zaken van je af te schudden door te wijzen op de vele leugens die complotdenkers dag na dag schaamteloos etaleren.
Soms lijkt het wel alsof de complotdenkers door overheden worden ingehuurd om kritiek zo in het bizarre te trekken, dat werkelijk niemand meer aan vals spel denkt.
Je zou er bijna zelf complotdenker van worden…
Verstoring
Dus nee, ik ga niet mee in de mening van sommige mensen dat complotdenkers gewoon kritische geesten zijn die ons ‘scherp houden’. Dat doen ze dus niet. Ze leiden af van waar het werkelijk om gaat, frustreren onderzoek naar de waarheid, maken iedereen zwart die het ook maar waagt om ze tegen te spreken, verstoren de levens van onschuldige mensen en geven geen zier om de echte slachtoffers.
Het klinkt misschien zwaar, maar ik voel persoonlijk niets dan disrespect voor deze lieden.
Voor hun laffe manieren om anderen te beschadigen, voor hun ongeremde en schaamteloze leugens en voor hun narcistische eigenpijperij.
Waardeer dit artikel!!
Als je dit artikel waardeert en je waardering wilt laten blijken met een kleine bijdrage: dat kan! Je kunt mij ook met een vast bedrag per maand steunen: klik dan hier. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand houden.